Bir ülke ekonomisinde işler kötü gitmeye başladığında herkesin ağzında aynı terimi duyarız: Enflasyon. Ulusal haber kanallarında bu terim hakkında tartışmalar yapılırken, hükumetler enflasyonla nasıl başa çıkılabileceği hakkında çalışmalar yaparlar. Enflasyonun yükselmesinin ekonomik açıdan iyi bir şey olmadığının farkındayız; ancak enflasyon gerçekten ne anlama geliyor, bunu ne kadar biliyoruz? Yazımızın devamında enflasyon nedir sorusuna yanıtlar bulacağız.
Enflasyon, tüketicinin satın aldığı ürün ve hizmetlerdeki fiyatların sürekli ve fark edilir şekilde artışını ifade etmektedir. Bir başka deyişle, enflasyon yalnızca belirli bir mal veya hizmet fiyatının artması değil, fiyatlar genel düzeyinin devamlı ve önlenemez bir artış yaşamasıdır.
Enflasyonun artması ile tüketicinin alım gücünün azalması arasında yadsınamaz bir bağlantı bulunmaktadır. Tüketicinin cebindeki paranın artış göstermemesi, buna rağmen ürün ve hizmet fiyatlarının artması enflasyonun yükseldiğinin ve alım gücünün düştüğünün bir kanıtıdır.
Devlet mekanizmalarının önceliği enflasyonla mücadele edebilmektir. Neticede düşük enflasyon durumunda toplumun refah düzeyi yükselecek, işsizlik ve üretim problemleri en aza indirgenebilecektir.
Enflasyonun yükselmesine neden olan sebepleri tek bir potada eritmek mümkün değildir. Yüksek enflasyon tetikleyen sebepler arasında hükumetlerin başarısız ekonomi programları, yüksek faizler, döviz kuru artışı, vergi artışı, dışa bağımlılık, yerli üretime destek verilmemesi, tüketim toplumuna sahip olma, teknoloji endüstrisine yatırımda bulunmama gibi farklı sonuçlar bulunabilmektedir.
Enflasyonun yüzde 50’in üstüne çıkması hiperenflasyon, sıfırın altına düşmesi deflasyon olarak ifade edilir. Merkez Bankaları politikalarında enflasyonu yüzde 2-3 bandında tutmayı hedefler.
Ülkemizde enflasyon hesaplamalarını Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) gerçekleştirmektedir. Her yıl belirlenen enflasyon oranları hesaplanırken, TÜİK’in belirlediği sepet değerinin bir yıllık süre içindeki değişimleri tespit edilir. TÜİK bu hesaplamaları yaparken market ürünlerinden benzin istasyonlarına, hizmet sağlayıcılardan perakende giyime kadar çeşitli ürün ve hizmetleri gözlemler.
Enflasyon hesaplaması iki esasa dayanır:
TÜFE: Tüketici fiyat endeksi içinde tüketim malları ve hizmetleri yer alır. Tüketim grubundaki fiyat değişimi izlenir ve ortaya değişim endeksi çıkarılır.
ÜFE: Yurtiçinde üretimi sağlanan mal ve hizmetleri kapsamına alır. TÜFE doğrudan tüketicinin bakışını, ÜFE ise doğrudan üreticinin bakışını açıklayan bir endekstir.
